การใช้ตัวย่อของหน่วยที่ไม่ควรมองข้าม

นิยมใช้ตัวย่อของหน่วยเพื่อให้สั้นลง สอดคล้องกับเนื้อที่ของฉลากซึ่งอาจมีจำกัด

โดย อาจารย์มยุรี ภาคลำเจียก

ในการผลิตสินค้าอุปโภคบริโภคเพื่อการจำหน่ายในประเทศหรือส่งออกก็ตาม กฎระเบียบข้อบังคับอย่างหนึ่งที่ผู้ผลิตจะละเลยไม่ได้คือ กฎหมายเรื่องฉลาก (Label Law) ซึ่งครอบคลุมถึง ชื่อผลิตภัณฑ์ ส่วนประกอบที่สำคัญ คุณค่าทางโภชนาการ (ถ้าเป็นอาหาร) วิธีการใช้ ปริมาณบรรจุ วันที่ผลิตและหมดอายุ บริษัทและประเทศที่ผลิต เป็นต้น ปริมาณบรรจุของผลิตภัณฑ์เป็นหน่วยของน้ำหนักหรือปริมาตรขึ้นกับว่าผลิตภัณฑ์เป็นของแข็งหรือของเหลว โดยนิยมใช้ตัวย่อของหน่วยเพื่อให้สั้นลง สอดคล้องกับเนื้อที่ของฉลากซึ่งอาจมีจำกัด การใช้ตัวย่อของหน่วยเป็นสิ่งที่ดูเหมือนง่ายและไม่ยุ่งยาก เพราะผู้ประกอบการ นักออกแบบฉลาก และผู้บริโภคส่วนใหญ่จะคุ้นเคยและเข้าใจกันดีอยู่แล้ว แต่เรื่องง่าย ๆ นี้มักเกิดข้อผิดพลาดเสมอ และนำไปสู่ความเข้าใจผิดได้ ดังตัวอย่างที่จะเล่าให้ฟังดังนี้

ณ ประเทศอังกฤษ ในซุปเปอร์มาร์เก็ตแห่งหนึ่ง มีชายนายหนึ่งกำลังพิจารณาอ่านฉลากของขวดซอส สักครู่หนึ่งเขาก็หยิบขวดซอสซึ่งพิมพ์ปริมาณบรรจุที่ฉลากไว้ว่า CONTENT 237 ML ไปหาผู้จัดการของร้าน แล้วถามว่า “คุณคิดว่าซอสขวดนี้จะจุได้ 237 ล้านลิตร เชียวหรือครับ?” ผู้จัดการยืนงงอยู่สักครู่แล้วก็ถึงบางอ้อ เลยรีบขอโทษในความผิดพลาดอันเนื่องจากการใช้ตัวย่อของหน่วยผิด เพราะความจริงฉลากของซอสขวดดังกล่าวต้องพิมพ์ CONTENT 237 mL ซึ่งหมายความว่าความจุของซอสในขวดเป็น 237 มิลลิลิตร

บทความนี้ผู้เขียนจะสรุปการใช้ตัวย่อของหน่วยที่ปรากฏอยู่ที่ฉลากของสินค้า โดยจะครอบคลุมตั้งแต่ระบบของหน่วย ตัวย่อของหน่วย และหลักการใช้ตัวย่อของหน่วย

ระบบของหน่วย แบ่งได้เป็น 2 ระบบใหญ่ ๆ คือ ระบบเมตริกและระบบอังกฤษ ในปัจจุบันระบบเมตริกได้รับความนิยมอย่างสูงแทบทุกประเทศ รวมทั้งประเทศไทย จนถือได้ว่าเป็นหน่วยสากลระหว่างชาติ และได้รับการกำหนดไว้ใน System International d’ Unites หรือรู้จักกันในชื่อสั้น ๆ ว่า “หน่วย SI” ส่วนระบบอังกฤษนั้น ในปัจจุบันยังคงนิยมใช้ในประเทศสหรัฐอเมริกา แม้ว่าได้มีการแนะนำให้เปลี่ยนมาใช้ระบบเมตริกตั้งแต่ 1 ตุลาคม 2535 แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จเท่าใดนัก สินค้าที่จำหน่ายในสหรัฐอเมริกายังมีการใช้หน่วยระบบอังกฤษอยู่อย่างมาก และบางครั้งทำความสับสนให้กับผู้บริโภคที่มิใช่คนอเมริกันอย่างเช่นพวกเรา

หน่วยระบบอังกฤษและระบบเมตริก ที่ใช้มาก เช่น

หลักการใช้ตัวย่อของหน่วยในภาษาอังกฤษ สรุปได้ ดังนี้

1. ปริมาณบรรจุที่นิยมใช้ คือ

ปริมาตรเป็นลิตร (litre) ใช้ตัวย่อว่า L หรือ l ก็ได้
น้ำหนักเป็นกรัม (gram) ใช้ตัวย่อว่า g

2. อักษรนำหน้าหน่วย บ่งบอกถึงจำนวนเท่า เช่น

มิลลิ (milli) ใช้ตัวย่อว่า m หมายถึง 1/1000 เท่า
กิโล (kilo) ใช้ตัวย่อว่า k หมายถึง 1000 เท่า
เมกกะ (mega) ใช้ตัวย่อว่า M หมายถึง 1,000,000 เท่า
มิลลิลิตร (millilitre) ต้องใช้ตัวย่อว่า ml หรือ mL เท่ากับ 1/1000 ลิตร
กิโลกรัม (kilogram) ต้องใช้ตัวย่อว่า kg เท่ากับ 1000 กรัม
เมกกะลิตร (megalitre) ต้องใช้ตัวย่อว่า Ml หรือ ML เท่ากับ 1,000,000 ลิตร

3. ระหว่างตัวเลขและตัวย่อของหน่วย ต้องมีช่องว่างเสมอ จะเขียนติดกันเลยไม่ได้

4. ตัวย่อของหน่วยไม่มีรูปเป็นพหูพจน์ คือ ไม่มีการเติม “s” แม้ว่าปริมาณจะมากกว่า 1 ก็ตาม

5. ท้ายของตัวย่อไม่มีจุด

เป็นที่น่าสังเกตว่า นักออกแบบฉลากบรรจุภัณฑ์บางท่านยังใช้ตัวย่อที่ผิด ดังตัวอย่างที่พบเห็นบ่อยต่อไปนี้

ใช่ตัวย่อ ML ต้องการให้หมายถึง milliliter
ผิด เพราะ ML หมายถึง megalitre ซึ่งมีค่า 1 ล้านลิตร
ใช่ตัวย่อ KG ต้องการให้หมายถึง kilogram
ผิด เพราะ K หมายถึง Kelvin ซึ่งเป็นหน่วยของอุณหภูมิ ส่วน G หมายถึง giga ซึ่งเท่ากับ 1 พันล้าน
ใช่ตัวย่อ G ต้องการให้หมายถึง gram
ผิด เพราะ G หมายถึง giga ซึ่งเท่ากับ 1 พันล้าน

ตัวอย่างตัวย่อของหน่วยที่มักเขียนผิด และมักพบเห็นบ่อย

หลักการใช้ตัวย่อของหน่วยระบบเมตริกในภาษาไทย สรุปได้ดังนี้

ท้ายของตัวย่อของหน่วยต้องมีจุดเสมอ ถ้ามีพยัญชนะ 2 ตัว จะไม่มีจุดระหว่างพยัญชนะ เช่น

มิลลิลิตร ต้องใช้ตัวย่อว่า มล.
ลิตร ต้องใช้ตัวย่อว่า ล.
กิโลกรัม ต้องใช้ตัวย่อว่า กก.
กรัม ต้องใช้ตัวย่อว่า ก.
ลูกบาศก์เซนติเมตร ต้องใช้ตัวย่อว่า ลบ.ซม.
มิลลิเมตร ต้องใช้ตัวย่อว่า มม.
เซนติเมตร ต้องใช้ตัวย่อว่า ซม.

ตัวอย่างฉลากสินค้าอุปโภคบริโภคที่ผลิตในประเทศ ที่ใช้ตัวย่อของหน่วยไม่ถูกต้อง ดังรูป

ตัวอย่างของฉลากสินค้าอุปโภคบริโภคผลิตในประเทศ ที่ใช้ตัวย่อของหน่วยถูกต้อง ดังรูป

นอกจากเรื่องตัวย่อของหน่วยแล้ว ผู้ผลิตสินค้าที่จำหน่ายในประเทศไทยควรทราบกฎระเบียบที่เกี่ยวกับขนาดของตัวอักษรและหน่วยบนฉลาก หากเป็นผลิตภัณฑ์อาหาร ไม่ว่าชนิดใดก็ตาม ต้องยึดตามข้อกำหนดตามประกาศ ของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เรื่องฉลากอาหาร สรุปตามตารางต่อไปนี้

สินค้าทุกชนิดต้องยึดตามประกาศของกระทรวงพาณิชย์เรื่อง “กำหนดชนิดของสินค้าหีบห่อ หลักเกณฑ์ และ วิธีการแสดงปริมาณของสินค้าและอัตราเผื่อเหลือเผื่อขาด” ดังตารางต่อไปนี้